Το καλάθι μου

Κανένα προϊόν στο καλάθι σας.

Αναγνώσματα

Κάθε μήνα τα μέλη των “Από Κοινού” συζητάμε στις συνελεύσεις μας για διάφορα αναγνώσματά μας και αποφασίζουμε να τα κοινοποιούμε ευρύτερα, καθώς αναφέρονται σε θέματα, ιδέες, αντιλήψεις ή… απλή αισθητική που μας εκφράζει….
 

Δέντρα: Σκέψεις και Ποιήματα, του Herman Esse

“Για μένα τα δέντρα υπήρξαν πάντα οι πιο διεισδυτικοί ιεροκήρυκες!

Τα σέβομαι όταν ζουν σε οικογένειες και φυλές, σε δάση και άλση. Και ακόμη περισσότερο τα σέβομαι όταν στέκονται μόνα τους. Είναι σαν τα μοναχικά άτομα. Όχι σαν τους ερημίτες που έχουν αποσυρθεί μακριά για να κρύψουν κάποια αδυναμία τους , αλλά σαν τα υπέροχα μοναχικά άτομα, όπως ήταν ο Μπετόβεν και ο Νίτσε.

Στα ψηλά κλαδιά τους θροΐζει ο κόσμος, ενώ οι ρίζες τους αναπαύονται στο άπειρο. Όμως δεν χάνουν τον εαυτό τους, παλεύουν με όλη τους τη δύναμη για ένα και μόνο πράγμα: να εκπληρώσουν τις ανάγκες τους σύμφωνα με τους δικούς τους νόμους, να δημιουργήσουν το δικό τους σχηματισμό, να εκπροσωπήσουν τους εαυτούς τους. Τίποτα δεν είναι πιο ιερό, τίποτα δεν είναι πιο υποδειγματικό από ένα όμορφο και δυνατό δέντρο.

Όταν ένα δέντρο κόβεται και αποκαλύπτεται η θανατηφόρος πληγή του, μπορεί κανείς να διαβάσει όλη την ιστορία του στο φωτεινό δίσκο του κορμού του: στα δαχτυλίδια του φαίνονται τα χρόνια του, ενώ στα σημάδια του φαίνονται ο αγώνας, τα δεινά , όλες οι ασθένειες, η ευτυχία και η ευημερία, τα δύσκολα χρόνια αλλά και τα ωραία, οι επιθέσεις που άντεξε, οι καταιγίδες που έχει υπομείνει. Και κάθε νέο παιδί του χωριού σίγουρα γνωρίζει ότι το σκληρότερο και το πιο ευγενές ξύλο είναι αυτό που έχει στενότερα δαχτυλίδια, κι ότι εκεί ψηλά στα βουνά και μέσα στο συνεχή κίνδυνο αναπτύσσεται το πιο άφθαρτο, το ισχυρότερο, το ιδανικό δέντρο.

Τα δέντρα είναι ιερά. Όποιος ξέρει πώς να μιλήσει μαζί τους, όποιος ξέρει πώς να τα ακούσει, μαθαίνει την αλήθεια. Δεν κηρύττουν μάθηση και παραινέσεις, κηρύττουν τον αρχαίο νόμο της ζωής.

Τo δέντρο λέει: Ένας πυρήνας είναι κρυμμένος μέσα μου, μια σπίθα, μια σκέψη, είμαι ζωή από την αιώνια ζωή. Μοναδικά είναι η μορφή και οι φλέβες του δέρματος μου, το μικρότερο φύλλο στα κλαδιά μου, αλλά και η μικρότερη ουλή στο φλοιό μου. Έγινα για να σχηματοποιήσω και να αποκαλύψω την αιωνιότητα στη μικρότερη μου λεπτομέρεια.’

Τo δέντρο λέει: Η δύναμή μου είναι η εμπιστοσύνη. Δεν ξέρω τίποτα για τον πατέρα μου, δεν ξέρω τίποτα για τα χιλιάδες παιδιά που κάθε άνοιξη σπέρνονται από μένα. Ζω μέχρι τέλος για το μυστικό του σπόρου μου, και δεν με νοιάζει για τίποτα άλλο. Πιστεύω ότι ο Θεός είναι μέσα μου. Πιστεύω ότι η εργασία μου είναι ιερή. Μ αυτή την αλήθεια ζω.’

Όταν απογοητευόμαστε και δεν μπορούμε να αντέξουμε τη ζωή μας, τότε το δέντρο έχει κάτι να μας πει: Σταθείτε! Σταθείτε! Κοιτάξτε εμένα! Η ζωή δεν είναι εύκολη, η ζωή δεν είναι δύσκολη. Αυτές είναι παιδαριώδεις σκέψεις. . . . Το σπίτι δεν είναι ούτε εδώ ούτε εκεί. Το σπίτι είναι μέσα σας, αλλιώς δεν είναι πουθενά .

Ενώ τα δέντρα θροίζουν το βράδυ, ενώ είμαστε ανήσυχοι μέσα στις δικές μας παιδαριώδεις σκέψεις: Τα δέντρα έχουν μακρές σκέψεις, μεγάλες και ξεκούραστες αναπνοές, όπως έχουν και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από τις δικές μας. Όσο εμείς δεν τ ακούμε, παραμένουν σοφότερα από εμάς. Αλλά όταν μάθουμε πώς να ακούμε τα δέντρα, η στενότητα η ταχύτητα και η παιδική βιασύνη των σκέψεών μας, θα αντικατασταθούν από ανείπωτη χαρά. Όποιος έχει μάθει πώς να ακούει τα δέντρα δεν θέλει πλέον να είναι ένα δέντρο. Δεν θέλει να είναι τίποτα εκτός από αυτό που είναι.”
 

Ένας νέος κόσμος μέσα από το παράθυρό μου!* , της Όλγκα Τοκάρτσουκ

Από το παράθυρό μου, βλέπω μια λευκή μουριά. Είναι ένα δέντρο που με εντυπωσιάζει κι ένας από τους λόγους που αποφάσισα να ζήσω εδώ που μένω. Η μουριά είναι ένα γενναιόδωρο φυτό. Όλη την άνοιξη και το καλοκαίρι προσφέρει σε δεκάδες οικογένειες πτηνών τους καρπούς της. Αυτή τη στιγμή, η μουριά δεν έχει βγάλει ακόμα φύλλα της κι έτσι βλέπω έναν ήσυχο δρόμο, που σπάνια διασχίζεται από ανθρώπους στη διαδρομή τους προς το πάρκο. Ο καιρός στο Βρότσλαβ είναι σχεδόν καλοκαιρινός: ο ήλιος, ο γαλάζιος ουρανός, ο καθαρός αέρας. Σήμερα, καθώς έβγαζα βόλτα το σκυλί μου, είδα δυο κίσσες να κυνηγούν μια κουκουβάγια. Σε μια κοντινή απόσταση, η κουκουβάγια κι εγώ κοιταχτήκαμε. Τα ζώα, επίσης, φαίνεται να περιμένουν, να βρίσκονται σε αναμονή, να αναρωτιούνται τι θα συμβεί στη συνέχεια. Πάντα είχα την αίσθηση ότι ο κόσμος είναι υπερβολικά πολύς, γρήγορος, έντονος, θορυβώδης. Συνεπώς δεν βιώνω κάποιο «τραύμα απομόνωσης» και δεν μου είναι διόλου δύσκολο να μη συναντώ άλλους ανθρώπους. Δεν στεναχωριέμαι που έκλεισαν οι κινηματογράφοι. Και μου είναι αδιάφορο το γεγονός πως εμπορικά κέντρα έβαλαν προσωρινά λουκέτο.

Φυσικά ανησυχώ και θλίβομαι όταν σκέφτομαι όλους τους ανθρώπους που χάνουν τις δουλειές τους. Όμως όταν έμαθα για την επερχόμενη καραντίνα, ένιωσα κάτι σαν ανακούφιση. Ξέρω ότι πολλοί άνθρωποι ένιωσαν το ίδιο, ακόμα κι αν αισθάνονταν επίσης και λίγη ντροπή γι’ αυτό. Η εσωστρέφειά μου, τόσα χρόνια πνιγμένη και κακοποιημένη από τους υπερδραστήριους εξωστρεφείς, τίναξε τη σκόνη από πάνω της και βγήκε από την ντουλάπα. Η ζωή συνεχίζεται, όπως συνεχίζεται, αλλά με έναν εντελώς διαφορετικό ρυθμό. Τακτοποίησα επιτέλους την ντουλάπα μου και μάζεψα στοίβες από παλιές εφημερίδες για να τις πάω στον κάδο ανακύκλωσης. Πήρα το ποδήλατό μου από το μαγαζί που το είχα παρατήσει για επισκευή. Ξεκίνησα να απολαμβάνω περισσότερο το μαγείρεμα. Διαρκώς στο μυαλό μου, έρχονται εικόνες από τα παιδικά μου χρόνια. Υπήρχε πολύ περισσότερος χρόνος τότε, και μπορούσες να τον «σκοτώσεις», απλώς ξοδεύοντας ώρες με το να χαζεύεις έξω από το παράθυρο».

Μήπως τελικά έχουμε επιστρέψει στον φυσιολογικό ρυθμό της ζωής; Μήπως ο ιός δεν αποτελεί διατάραξη της κανονικότητας, αλλά ακριβώς το αντίθετο – μήπως δηλαδή αφύσικος ήταν ο φρενήρης κόσμος πριν από τον ιό; Στο κάτω-κάτω, ο ιός μας υπενθύμισε αυτό που αρνιόμασταν με πάθος: ότι είμαστε ευάλωτα πλάσματα φτιαγμένα από το πιο λεπτό υλικό. Μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε ότι όσο αδύναμοι και ευάλωτοι κι αν νιώθουμε μπροστά στον κίνδυνο, γύρω μας υπάρχουν άνθρωποι που είναι πιο ευάλωτοι και χρειάζονται τη βοήθειά μας. Μας υπενθύμισε πόσο ευπαθείς είναι οι ηλικιωμένοι γονείς μας, πόσο έχουν ανάγκη την φροντίδα μας. Μας υπέδειξε ότι οι φρενήρεις ρυθμοί που κινούμαστε θέτουν σε κίνδυνο τον κόσμο μας. Και ανέδειξε μια ερώτηση την οποία σπανίως έχουμε το κουράγιο να κάνουμε στον εαυτό μας: Τι ακριβώς είναι αυτό που αναζητάμε και συνεχίζει να μας αναλώνει;».

Στους δύσκολους καιρούς που βιώνουμε, είδαμε πόσο αδύναμη είναι στην πράξη η ιδέα μιας ευρωπαϊκής κοινότητας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εγκαταλείψει τον αγώνα και αναθέτει ζητήματα ύψιστης κρισιμότητας στα εθνικά κράτη. Οι παλιοί σωβινισμοί έχουν επιστρέψει, φέροντας μαζί τους τον διαχωρισμό ανάμεσα σε «εμάς» και στους «ξένους». Ο φόβος του ιού μεταφέρει χωρίς σκέψη την πεποίθηση ότι πρέπει το φταίξιμο να πέσει στους ξένους. Στην Ευρώπη, ο ιός είναι «από αλλού». Εδώ στην Πολωνία, όποιος επιστρέφει από το εξωτερικό θεωρείται ύποπτος. Ο ιός μας υπενθυμίζει πως τα σύνορα ζουν και βασιλεύουν. Φοβάμαι επίσης ότι ο ιός θα μας θυμίσει και μια άλλη παλιά αλήθεια: πόσο δεν είμαστε καθόλου ίσοι. Κάποιοι θα πετάξουν με ιδιωτικά αεροπλάνα σε μακρινά νησιά ή σε πολυτελή καταφύγια στα βουνά, την ώρα που οι περισσότεροι θα παραμείνουν στις πόλεις. Μερικοί θα πρέπει να φροντίζουν για τη λειτουργία των σταθμών ηλεκτρικής ενέργειας, και άλλοι να δουλεύουν στα μαγαζιά ειδών πρώτης ανάγκης ή στα νοσοκομεία, ρισκάροντας τη ζωή τους. Κάποιοι θα βγάλουν χρήματα από την πανδημία ενώ μερικοί άλλοι θα χάσουν τα πάντα.

Πιστεύουμε ότι μένουμε σπίτι και διαβάζουμε βιβλία ή βλέπουμε τηλεόραση. Μα η υποχρεωτική καραντίνα, μπορεί να μας κάνει να δούμε πράγματα που δεν έχουμε καμία επιθυμία να παραδεχτούμε: ότι η οικογένειά μας μάς εξαντλεί, ότι οι δεσμοί του γάμου μας έχουν χαλαρώσει. Τα παιδιά μας θα βγουν από την καραντίνα εθισμένα στο διαδίκτυο. Και πολλοί από εμάς θα γνωρίσουμε την ματαιότητα των συνθηκών στις οποίες παραμένουμε μηχανικά, με την δύναμη της αδράνειας. Και τι γίνεται αν ο αριθμός των δολοφονιών, των αυτοκτονιών και των πασχόντων από ψυχικές ασθένειες μεγαλώνει; Στην ουσία προετοιμάζουμε τον εαυτό μας για τη μάχη που θα δοθεί με διακύβευμα μια νέα πραγματικότητα την οποία δεν μπορούμε καν να φανταστούμε. Μπροστά στα μάτια μας εξατμίζεται ο καπνός από το πολιτισμικό παράδειγμα που μας διαμόρφωσε τα τελευταία διακόσια χρόνια: ότι είμαστε οι πρωτομάστορες της δημιουργίας, ότι μπορούμε να κάνουμε τα πάντα, ότι ο κόσμος μας ανήκει. Μια νέα εποχή πλησιάζει.

*Το κείμενο δημοσιεύτηκε στους New York Times, με πρωτότυπο τίτλο “A new world through my window”

  

Ας σταματήσουμε να είμαστε ο Κρέοντας! Ας γίνουμε η Αντιγόνη!*, της Kay Sara (Ηθοποιός/Ακτιβίστρια – Αυτόχθονας του Αμαζονίου)

“Αυτή η ομιλία ξεκινάει με πολλές υποθέσεις. Σήμερα θα έπρεπε να στέκομαι επάνω στη σκηνή του Burgtheater και να «ανοίγω» το Wiener Festwochen. Θα ήμουν η πρώτη αυτόχθονας που θα έβγαζε ποτέ λόγο σε αυτό το θέατρο, το πιο μεγάλο και πλούσιο στον κόσμο, όπως μου είπαν. Θα ξεκινούσα με μια φράση ενός ευρωπαϊκού κλασικού έργου, της «Αντιγόνης» του Σοφοκλή: «Πολλά είναι τα φοβερά, πιο φοβερό απ’ όλα ο άνθρωπος».

Θα ερχόμουν απευθείας από τις πρόβες μας στον Αμαζόνιο για την ευρωπαϊκή-βραζιλιάνικη νέα παραγωγή της «Αντιγόνης». Θα έπαιζα την Αντιγόνη, που επαναστατεί ενάντια στον άρχοντα Κρέοντα, ο οποίος αρνείται να θάψει το νεκρό αδερφό της, γιατί θεωρείται εχθρός του κράτους. O Xορός θα αποτελούνταν από αυτόχθονες, επιζήσαντες μιας σφαγής οργανωμένης από την κυβέρνηση της Βραζιλίας. Θα παίζαμε αυτή τη νέα «Αντιγόνη» σε ένα δρόμο του Αμαζονίου, τα δάση του οποίου αυτή τη στιγμή τυλίγονται στις φλόγες. Δε θα ήταν κάποιο θεατρικό έργο, αλλά μία δράση. Όχι μία πράξη τέχνης, αλλά μία πράξη αντίστασης ενάντια στην κυβερνητική δύναμη που καταστρέφει τον Αμαζόνιο.

Αλλά τίποτα από αυτά δε συνέβη. Ο δρόμος του Αμαζονίου έμεινε άδειος, εγώ δεν έπαιξα την Αντιγόνη. Είμαστε διασκορπισμένοι στην υφήλιο και βλεπόμαστε μέσα από τις οθόνες μας – όπως τώρα. Οι φίλοι μου από την Ευρώπη με ρώτησαν πως είμαι. Είμαι καλά. Βρίσκομαι στο δάσος με τους δικούς μου ανθρώπους, στο βραζιλιάνικο βορρά, στις όχθες του ποταμού Oiapoque. H φύση με περιβάλλει, με προστατεύει και με θρέφει. Ζω με το ρυθμό του τραγουδίσματος των πουλιών, της βροχής και τις τελετουργίες που με κρατούν σε επαφή με τους προγόνους μου. Για πρώτη φορά μετά από 500 χρόνια, η Ευρώπη και η Αμερική έχουν χωριστεί.

Ανήκω στην τρίτη φυλή του λαού των Tariano, της Φυλής της Βροντής. Είμαι μια κόρη του Θεού της Βροντής, μια κόρη βασιλιά, όπως η Αντιγόνη. Ο μύθος λέει ότι παλιότερα, εμείς οι Tariano, ήμασταν άνθρωποι από πέτρα. Αλλά αργότερα αποκτήσαμε ανθρώπινη σάρκα και μορφή για να μπορούμε να επικοινωνούμε με αυτούς που έρχονταν σε επαφή μαζί μας. Η μητέρα μου, μία Tucana, μου έδωσε το όνομα Kay Sara. Σημαίνει «αυτή που νοιάζεται για τους άλλους». Από την πλευρά του πατέρα μου είμαι, λοιπόν, μια Tariana. Mιλάω όμως μαζί τους στη μητρική μου γλώσσα, στα Tucano. Όπως όλοι μας είμαι μια μίξη πολλών πραγμάτων: είμαι Tucana και Tariana, γυναίκα, ακτιβίστρια και καλλιτέχνης. Σας μιλάω σήμερα με όλες αυτές τις ιδιότητες.

Εμάς τους Tucano μας αποκαλούν Ινδιάνους. Εγώ όμως επιμένω να μας αποκαλούν αυτόχθονες. Γιατί αυτόχθονας θα πει ντόπιος. Έγινα ηθοποιός για να μπορώ να μιλάω για εμάς, τους αυτόχθονες. Για πολύ καιρό η ιστορία μας λεγόταν από τους ετερόχθονες. Τώρα είναι η ώρα να πούμε πάλι εμείς οι ίδιοι την ιστορία μας. Η δυστυχία μας ξεκίνησε όταν ήρθαν στα μέρη μας οι Ισπανοί κι οι Πορτογάλοι. Στην αρχή ήρθαν οι στρατιώτες κι έπειτα οι κληρικοί. Μαζί με τους Ευρωπαίους ήρθαν σε εμάς και οι αρρώστιες. Εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν. Και πόσοι ακόμη εκατομμύρια πέθαναν από τα χέρια των στρατιωτών και των κληρικών, στο όνομα του ενός Θεού, του ενός πολιτισμού, στο όνομα της προόδου και του κέρδους.
Κάποιοι εγκατέλειψαν τα δάση για να δουλέψουν στα χωράφια. Όμως μετά το τέλος της δουλειάς, τούς σκότωναν για να μην τους πληρώσουν. Σήμερα έχουμε απομείνει ελάχιστοι. Είμαι μία από τις τελευταίες Tariano. Και όμως πριν μερικές εβδομάδες ήρθε σε εμάς μια καινούργια αρρώστια από την Ευρώπη: ο κορονοϊός. Μπορεί να έχετε ακούσει ότι στο Manaus, την πρωτεύουσα του Αμαζονίου, η αρρώστια εξαπλώνεται ραγδαία. Δεν υπάρχει καιρός για κανονικές κηδείες, οι νεκροί ρίχνονται σε μαζικούς τάφους, τους οποίους κλείνουν τα τρακτέρ. Άλλοι κείτονται στο δρόμο άθαφτοι, όπως ο αδερφός της Αντιγόνης.

Οι λευκοί εκμεταλλεύονται το χάος για να εισβάλουν ακόμα πιο βαθιά στα δάση. Οι φωτιές δε σβήνονται πλέον. Kαι ποιος να τις σβήσει; Όποιος πέσει στα χέρια των υλοτόμων θα θανατωθεί. Και τι κάνει ο Μπολσονάρο; Αυτό που έκανε πάντα: συγχαίρει τους υποστηρικτές του και χλευάζει τους νεκρούς. Έβαλε τους συνεργάτες του, απλώς να μας ενημερώσουν ότι έχει ξεσπάσει μια αρρώστια. Μας αφήνει να πεθάνουμε. Ο Μπολσονάρο θέλει να αποτελειώσει τη γενοκτονία των αυτοχθόνων που ξεκίνησε πριν 500 χρόνια.

Ξέρω ότι είστε συνηθισμένοι σε λόγους σαν αυτόν. Πάντα, όταν είναι πια πολύ αργά, έρχεται κάποιος προφήτης σε εσάς. Στις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες όταν εμφανίζεται η Κασσάνδρα ή ο Τειρεσίας, ξέρουμε ότι η συμφορά έχει ήδη πάρει το δρόμο της. Σας αρέσει να μας ακούτε να τραγουδάμε, αλλά δε σας αρέσει να μας ακούτε να μιλάμε. Και όταν μας ακούτε, δε μας καταλαβαίνετε. Το πρόβλημα δεν είναι ότι δε γνωρίζετε ότι τα δάση μας καίγονται και οι άνθρωποί μας πεθαίνουν. Το πρόβλημα είναι ότι έχετε εξοικειωθεί πια με αυτή την πληροφορία.

Θα σας πω, λοιπόν, αυτό που όλοι ξέρετε. Πριν μερικά χρόνια στέρεψαν οι παραπόταμοι του Αμαζονίου, για πρώτη φορά από τότε που υπάρχει ανθρώπινη μνήμη. Σε δέκα χρόνια από τώρα το οικοσύστημα του Αμαζονίου θα καταρρεύσει, αν δε δράσουμε άμεσα. Η καρδιά αυτού του πλανήτη θα σταματήσει να χτυπάει. Αυτό το λένε τόσο οι δικοί μας, όσο και οι δικοί σας επιστήμονες, και ίσως είναι το μόνο στο οποίο συμφωνούν. Θα αφανιστούμε, αν δε δράσουμε.

Τις τελευταίες εβδομάδες έχουμε λάβει πολλά κείμενα διαμαρτυρίας, υπογεγραμμένα από διάφορες διασημότητες. Επιθυμείτε λιγότερους ρύπους, λιγότερες κλοπές, λιγότερους θανάτους. Μα πώς πιστεύετε ότι έπειτα από 500 χρόνια αποικιοκρατίας και χιλιάδες χρόνια υποδούλωσης του κόσμου, θα μπορούσατε να σκεφτείτε κάτι, χωρίς αυτό να περιέχει περαιτέρω καταστροφή; Αν ακούσετε τους εαυτούς σας, θα βρείτε μόνο τις ενοχές σας. Και όταν ταξιδεύετε ανά τον κόσμο, θα βρίσκετε μόνο τη βρομιά με την οποία εσείς το λερώσατε. Για εσάς δεν υπάρχει δυνατότητα επιστροφής. Δε φοβάμαι για εμένα. Φοβάμαι για εσάς.

Ήρθε, λοιπόν, η στιγμή να σωπάσετε. Ήρθε η ώρα να ακούσετε. Μας χρειάζεστε, εμάς τους φυλακισμένους αυτού του κόσμου, για να κατανοήσετε τους εαυτούς σας. Γιατί το πράγμα είναι τόσο απλό: δεν υπάρχει κανένα κέρδος σε αυτόν τον κόσμο, υπάρχει μόνο η ζωή. Επομένως είναι καλό που δε στέκομαι αυτή τη στιγμή στη σκηνή του Burgtheater, που δε σας μιλάω ως ηθοποιός. Γιατί δεν έχει να κάνει πια με την τέχνη, δεν έχει να κάνει με το θέατρο. Η δική μας τραγωδία συμβαίνει τώρα εδώ, στον κόσμο, μπροστά στα μάτια μας.

Και ίσως αυτό να είναι που με ανησυχεί πιο πολύ όταν ακούω τον Κρέοντα να μιλάει. Ξέρει ότι έχει άδικο. Ξέρει ότι αυτό που κάνει δεν είναι σωστό. Είναι λάθος από κάθε άποψη. Θα επιφέρει την πτώση του, την πτώση της οικογένειάς του, την Αποκάλυψη. Και παρ’ όλα αυτά το κάνει. Κρίνει τον εαυτό του, μισεί τον εαυτό του, αλλά συνεχίζει να κάνει αυτό που μισεί.

Αυτή η τρέλα πρέπει να σταματήσει. Ας σταματήσουμε να είμαστε ο Κρέοντας. Ας γίνουμε η Αντιγόνη. Γιατί όταν η ανομία γίνεται νόμος, η αντίσταση γίνεται χρέος. Ας αντισταθούμε όλοι μαζί. Ας γίνουμε άνθρωποι. Ο καθένας με τον τρόπο του, όπου κι αν βρίσκεται, ενωμένοι με τη διαφορετικότητά μας και την αγάπη μας για τη ζωή, που μας ενώνει όλους.”
*
H Kay Sara είναι αυτόχθονας του Αμαζονίου, ακτιβίστρια και ηθοποιός. Το Σάββατο 16.5.20 θα έκανε πρεμιέρα ως Αντιγόνη, στο ομώνυμο έργο του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Milo Rau στο φεστιβάλ της Βιέννης Wiener Festwochen. Aντ’ αυτού έστειλε μέσω video το δικό της μήνυμα από την καρδιά του Αμαζονίου.

Η Κατερίνα Παπανδρέου το μετέφρασε γιατί: “πιστεύω βαθιά ότι, ειδικά σε τέτοιες στιγμές, οφείλουμε να στρέφουμε το βλέμμα μας πέρα από μας. Είναι μεγάλο αλλά αξίζει να φτάσετε ως το τέλος.”

  

“Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι”, του Μάνου Χατζιδάκι (1993)

Ο νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντι-ανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία. Είναι η μεγεθυσμένη έκφραση-εκδήλωση του κτήνους που περιέχομε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντι-ανθρώπινη παρουσία του.

Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχομε είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Αυτή η παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια. Όμως μια τέτοια παιδεία δεν ευνοείται από τις πολιτικές παρατάξεις και από όλες τις κυβερνήσεις, διότι κατασκευάζει ελεύθερους και ανυπότακτους πολίτες μη χρήσιμους για το ευτελές παιχνίδι των κομμάτων και της πολιτικής. Κι αποτελεί πολιτική «παράδοση» η πεποίθηση πως τα κτήνη, με κατάλληλη τακτική και αντιμετώπιση, καθοδηγούνται, τιθασεύονται.

Ενώ τα πουλιά… Για τα πουλιά, μόνον οι δολοφόνοι, οι άθλιοι κυνηγοί αρμόζουν, με τις «ευγενικές παντός έθνους παραδόσεις». Κι είναι φορές που το κτήνος πολλαπλασιαζόμενο κάτω από συγκυρίες και με τη μορφή «λαϊκών αιτημάτων και διεκδικήσεων» σχηματίζει φαινόμενα λοιμώδους νόσου που προσβάλλει μεγάλες ανθρώπινες μάζες και επιβάλλει θανατηφόρες επιδημίες.

Πρόσφατη περίπτωση ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Μόνο που ο πόλεμος αυτός μας δημιούργησε για ένα διάστημα μιαν αρκετά μεγάλη πλάνη, μιαν ψευδαίσθηση. Πιστέψαμε όλοι μας πως σ’ αυτό τον πόλεμο η Δημοκρατία πολέμησε το φασισμό και τον νίκησε. Σκεφθείτε: η «Δημοκρατία», εμείς με τον Μεταξά κυβερνήτη και σύμμαχο τον Στάλιν, πολεμήσαμε το ναζισμό, σαν ιδεολογία άσχετη από μας τους ίδιους. Και τον… νικήσαμε. Τι ουτοπία και τι θράσος. Αγνοώντας πως απαλλασσόμενοι από την ευθύνη του κτηνώδους μέρους του εαυτού μας και τοποθετώντας το σε μια άλλη εθνότητα υποταγμένη ολοκληρωτικά σ’ αυτό, δεν νικούσαμε κανένα φασισμό αλλά απλώς μιαν άλλη εθνότητα επικίνδυνη που επιθυμούσε να μας υποτάξει.

Ένας πόλεμος σαν τόσους άλλους από επικίνδυνους ανόητους σε άλλους ανόητους, περιστασιακά ακίνδυνους. Και φυσικά όλα τα περί «Ελευθερίας», «Δημοκρατίας», και «λίκνων πνευματικών και μη», για τις απαίδευτες στήλες των εφημερίδων και τους αφελείς αναγνώστες. Ποτέ δεν θα νικήσει η Ελευθερία, αφού τη στηρίζουν και τη μεταφέρουν άνθρωποι, που εννοούν να μεταβιβάζουν τις δικές τους ευθύνες στους άλλους.

(Κάτι σαν την ηθική των γερόντων χριστιανών. Το καλό και το κακό έξω από μας. Στον Χριστό και τον διάβολο. Κι ένας Θεός που συγχωρεί τις αδυναμίες μας εφόσον κι όταν τον θυμηθούμε μες στην ανευθυνότητα του βίου μας. Επιδιώκοντας πάντα να εξασφαλίσουμε τη μετά θάνατον εξακολουθητική παρουσία μας. Αδυνατώντας να συλλάβουμε την έννοια της απουσίας μας. Το ότι μπορεί να υπάρχει ο κόσμος δίχως εμάς και δίχως τον Καντιώτη τον Φλωρίνης).

Δεν θέλω να επεκταθώ. Φοβάμαι πως δεν έχω τα εφόδια για μια θεωρητική ανάπτυξη, ούτε την κατάλληλη γλώσσα για τις απαιτήσεις του όλου θέματος. Όμως το θέμα με καίει. Και πριν πολλά χρόνια επιχείρησα να το αποσαφηνίσω μέσα μου. Σήμερα ξέρω πως διέβλεπα με την ευαισθησία μου τις εξελίξεις και την επανεμφάνιση του τέρατος. Και δεν εννοούσα να συνηθίσω την ολοένα αυξανόμενη παρουσία του. Πάντα εννοώ να τρομάζω.

Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι. Οι μισητοί δολοφόνοι, που βρίσκουν όμως κατανόηση από τις διωκτικές αρχές λόγω μιας περίεργης αλλά όχι και ανεξήγητης συγγενικής ομοιότητας. Που τους έχουν συνηθίσει οι αρχές και οι κυβερνήσεις σαν μια πολιτική προέκτασή τους ή σαν μια επιτρεπτή αντίθεση, δίχως ιδιαίτερη σημασία που να προκαλεί ανησυχία. (Τελευταία διάβασα πως στην Πάτρα, απέναντι στο αστυνομικό τμήμα άνοιξε τα γραφεία του ένα νεοναζιστικό κόμμα. Καμιά ανησυχία ούτε για τους φασίστες, ούτε για τους αστυνομικούς. Ούτε φυσικά για τους περιοίκους).

Ο εθνικισμός είναι κι αυτός νεοναζισμός. Τα κουρεμένα κεφάλια των στρατιωτών, έστω και παρά τη θέλησή τους, ευνοούν την έξοδο της σκέψης και της κρίσης, ώστε να υποτάσσονται και να γίνονται κατάλληλοι για την αποδοχή διαταγών και κατευθύνσεων προς κάποιο θάνατο. Δικόν τους ή των άλλων. Η εμπειρία μου διδάσκει πως η αληθινή σκέψη, ο προβληματισμός οφείλει κάπου να σταματά. Δεν συμφέρει. Γι’ αυτό και σταματώ. Ο ερασιτεχνισμός μου στην επικέντρωση κι ανάπτυξη του θέματος κινδυνεύει να γίνει ευάλωτος από τους εχθρούς. Όμως οφείλω να διακηρύξω το πάθος μου για μια πραγματική κι απρόσκοπτη ανθρώπινη ελευθερία.
Ο φασισμός στις μέρες μας φανερώνεται με δυο μορφές. Ή προκλητικός, με το πρόσχημα αντιδράσεως σε πολιτικά ή κοινωνικά γεγονότα που δεν ευνοούν την περίπτωσή τους ή παθητικός μες στον οποίο κυριαρχεί ο φόβος για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Ανοχή και παθητικότητα λοιπόν. Κι έτσι εδραιώνεται η πρόκληση. Με την ανοχή των πολλών. Προτιμότερο αργός και σιωπηλός θάνατος από την αντίδραση του ζωντανού και ευαίσθητου οργανισμού που περιέχομε.

Το φάντασμα του κτήνους παρουσιάζεται ιδιαιτέρως έντονα στους νέους. Εκεί επιδρά και το marketing. Η επιρροή από τα Μ.Μ.Ε. ενός τρόπου ζωής που ευνοεί το εμπόριο. Κι όπως η εμπορία ναρκωτικών ευνοεί τη διάδοσή τους στους νέους, έτσι και η μουσική, οι ιδέες, ο χορός και όσα σχετίζονται με τον τρόπο ζωής τους έχουν δημιουργήσει βιομηχανία και τεράστια κι αφάνταστα οικονομικά ενδιαφέρονται.

Και μη βρίσκοντας αντίσταση από μια στέρεη παιδεία όλα αυτά δημιουργούν ένα κατάλληλο έδαφος για να ανθίσει ο εγωκεντρισμός η εγωπάθεια, η κενότητα και φυσικά κάθε κτηνώδες ένστιχτο στο εσωτερικό τους. Προσέξτε το χορό τους με τις ομοιόμορφες στρατιωτικές κινήσεις, μακρά από κάθε διάθεση επαφής και επικοινωνίας. Το τραγούδι τους με τις συνθηματικές επαναλαμβανόμενες λέξεις, η απουσία του βιβλίου και της σκέψης από τη συμπεριφορά τους και ο στόχος για μια άνετη σταδιοδρομία κέρδους και εύκολης επιτυχίας.

Βιώνουμε μέρα με τη μέρα περισσότερο το τμήμα του εαυτού μας – που ή φοβάται ή δεν σκέφτεται, επιδιώκοντας όσο γίνεται περισσότερα οφέλη. Ώσπου να βρεθεί ο κατάλληλος «αρχηγός» που θα ηγηθεί αυτό το κατάπτυστο περιεχόμενό μας. Και τότε θα ‘ναι αργά για ν’ αντιδράσουμε. Ο νεοναζισμός είμαστε εσείς κι εμείς – όπως στη γνωστή παράσταση του Πιραντέλο. Είμαστε εσείς, εμείς και τα παιδιά μας. Δεχόμαστε να ‘μαστε απάνθρωποι μπρος στους φορείς του AIDS, από άγνοια αλλά και τόσο «ανθρώπινοι» και συγκαταβατικοί μπροστά στα ανθρωποειδή ερπετά του φασισμού, πάλι από άγνοια, αλλά κι από φόβο κι από συνήθεια.

Και το Κακό ελλοχεύει χωρίς προφύλαξη, χωρίς ντροπή. Ο νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστεί ο Θάνατος.